Bilinç Nihai Bir Gerçek midir? – Fred Alan Wolf 

Editör Notu: Bu metnin çevirisi Closer to Truth kanalının ”Fred Alan Wolf – Is Consciousness an Ultimate Fact?” adlı videosundan alınmıştır. Telif şartlarından ötürü videoyu çevrilmiş şekilde youtube kanalımızda paylaşamıyoruz. Bu ve benzeri çevirilerde bize yardımcı olmak isterseniz iletişim bilgilerimizden bizlere ulaşabilirsiniz.

Kuhn: Fred, bilinç, bugünün bilim dünyasında oldukça tartışmalı ve ilginç bir kavram. Birçok sinirbilimci, çeşitli beyin fonksiyonlarından bilincin nasıl meydana geldiğini filozoflarda esasında böyle olup olmadığı konusunda da münakaşa ediyorlar. Özellikle de kuantum mekaniği alanındaki tecrübelerinize ve düşüncelerinize dayanarak bilinci daha çok beynin temel fonksiyonlarından ortaya çıktığını mı, yoksa başlıbaşına indirgenmez bir şey olarak mı görüyorsunuz?

Fred: Başlıbaşına indirgenemez. Bilinç asla üretebileceğiniz bir şey değildir.Bu tıpkı görünmez bir şey olan kuantum alanının aslında temel varlık olup bir protonun ya da hatta kuarkın kendi başına temel varlık olduğunu bulmaya çalışmak gibidir. Esasında burada da aynı durum geçerlidir. Bilincin yaptığı şey, her neden bahsediyorsak onun normal olarak farkında olma durumumuzu sağlayan şeydir. Bilinç kendi içinde bir şey olmadığından bilinci tek başına tasarlamak güçtür. Bilincin her hangi bir sınırlaması yok. yani indirgenemez.

Kuhn: Yani dediğiniz şey bilincin yaptığı beynimizde canlandırdığımız, düşündüğümüz ya da oluşturduğumuz her ne ise bilinç başlıbaşına bunlardan farklı olmasıdır.

Fred: Bilinç farklıdır, indirgenemez, uzay ve zamana bağlı değildir. Daha fazla şey görsekte aslında bilinci görmüyoruz. Kuantum seviyesine indiğimizde ya da hatta daha da derin gerçek seviyelerine indiğimizde maddi olmadıklarını görürüz.

Kuhn: Ortaya koyduğun delillerin sorumluluk yükü senin üzerinde gibi görünebilir çünkü sinirbilimciler çok güçlü korelasyonlar ortaya koyabilir hatta bazıları algısal, görsel, işitsel ve motor hareketlerin aktivitelerini beynimizde gerçekleştiklerini gösterebilir. Fakat sizin bahsettikleriniz biraz ruhani değil mi?

Fred: Evet biraz ruhani olabilir fakat materyalistlere bedenin nasıl iradeli bir şekilde kullandıldığını soracak olursanız ve cevap olarak kanıtlayıcı bir yol sunarlarsa onlarla hemfikirde olurum ama bunu yapamazlar.

Kuhn: Kullandığınız kriterlerden birisi de özgür irade. Salt bir materyalist dünyada nasıl iradeye sahip olabilirsiniz?

Fred: Olamazsınız, bir makineyseniz ancak olabilir ve biz bir makine değiliz. Çünkü biz olasılıklar içerisinden tercih yapabilen özgür iradeli canlılarız. Kuantum fiziğinin de tahmin etmeye çalıştığı şeyde budur. Kuantum fiziğinde de maddi olmayan bir zihin ya da gözlemci maddi bir varlığı etkiliyor. Zihnin yapabileceği şeyleri yapan hiçbir maddi varlığa rastlamıyoruz. 

Kuhn: Fakat evrende zihne sahip bizim gibi canlılar, hatta hayvanların bile olmadığı milyarlarca  yıl var ve bu dönemlerde de kuantum mekaniği işliyordu.

Fred: Bizim düşündüğümüz şey de bu.

Kuhn: (tamam, ne düşünüyorsunuz?)

Fred: Pekala, radyo frekanslı teleskoplar ile geçmişe bakıp modeller oluşturuyoruz. Mikro dünyada da moleküllerin atomlarına bakıp modellerini oluşturuyoruz. Materyalist süreçler ile bir tuz tanesi gibi varlıkları normal şekilde görebildiğimiz hallerden farklı biçimlere dönüştürebiliyoruz. Bunlar hiç de bilinç ile etki edebileceğiniz şeyler değil. Zihnimi kullanarak bir tuz tanesini etrafta hoplatıp zıplatamam. Ancak bizim bahsettiğimiz atomlar ve moleküller bambaşka şeyler. Görebildiğim kadarıyla niyetlerimiz nöral seviyede gerçekleşen şeyler olabilir. Yani makro moleküler seviyede gerçekleşmek zorunda değiller.

Kuhn: Peki, bunun anlamı nedir? İrademiz her nerede gerçekleşirse gerçekleşsin dünyanın indirgenemez, özgür bir parçası olan bilinç duyumuzu sağlamada kritik öneme sahip.

Fred:  Evet bence de öyle ve  görüşüm şudur ki; iradenin materyalistik olduğu keşfedilebilirse -keşfedilebileceğini de sanmıyorum- kimsenin bulmaya çalışmasına engel olacakta değilim eğer materyalistik bir şekilde açıklayan akla yatkın bir model bulabilirseniz seve seve kabul ederim elbette ama bunu gösterebileceklerini sanmıyorum. Kuantum fiziğindeki bu süreçleri matematize edemiyoruz bir makinenin içine koyup çalıştıramıyoruz, gösteremiyoruz. Eğip bükebileceğimiz bir olasılık dalga fonksiyonunu oluşturamıyoruz. Bu tip şeyleri herhangi bir materyalist süreçte göremiyoruz.

Kuhn: İrade dışında bilinç kavramını anlamlandıran başka şeyler var mı?

Fred: Aklıma gelen tek şey maddi varlığın soyut varlığa zorunlu tabii olması.  Her şeyi materyalistik bakış açısıyla açıklamaya çalışırsak sonunda açıklama getiremeyeceğimiz pek çok nokta olacaktır. Halbuki, soyut dünyayı var farz edersek, maddi dünya da anlam kazanacaktır.

Kuhn: Peki anlattıklarınıza göre bir şekilde soyut dünyanın bir yansıması olan bilincin bulunduğu soyut dünyanın dahil olduğu varlık anlayışı düşündüğümüz bu materyalist dünyadan daha mantıklı. Bilincin indirgenemez olduğu düşüncesini de destekleyen bir şey bu. 

Fred: Evet açıkça görünüyor ki bilincin indirgenemeyeceği düşüncesine sürüklüyor bu durum. Fakat, bilincin indirgenebilir olduğunu göstermek isteyen kişiye asla dur demem. Pes etme, denemeye devam et. Araştırma yapmayı hep teşvik etmişimdir.

Çevirmen: Samet Tekin

Kaynak: Fred Alan Wolf – Is Consciousness an Ultimate Fact? , https://youtu.be/a1A2xdv-X6k , Erişim Tarihi: 04.05.2022