
Çevre Etiği – Zeynep Süheyla Karataş
İçinde bulunduğumuz çevre, hayatımızın her alanında sorumlu olmamız gereken yaşam
alanımızdır. Peki çevre nedir? Çevre; ilk bakışta anlaşılması kolay bir kavrayış gibi görülebilir.
“Çevre kelime anlamı olarak ortamı, kenarı, etrafı, civarı, mıntıka ve bölgeyi ifade etmektedir.”
“Ayrıca çevre, insan faaliyetleri ve canlı varlıklar üzerinde hemen ya da uzunca bir süre içinde
dolaylı ya da dolaysız bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal
etkenlerin belirli bir zamandaki toplamıdır.” 1 Bütüncül bir bakış açısına sahip bu tanımla
insan dışındaki her şeyi çevre olarak nitelendirmek mümkündür. Çevremize içinde
bulunduğumuz ekosisteme sürekli bir müdahale ve mücadele içerisinde kalmakta doğamıza
gerektiği kadar uzun ömürlü olması konusunda pek yardımcı olmamaktayız. Bulunduğumuz
ekosisteme çevre etiğini sistematize etmemiz gerekmektedir; sürdürülebilir ve refah seviyesi
yüksek bir doğa için.
Çevre etiği nedir? Çevre etiği, insanlar ile doğal çevre arasındaki ahlaki ilişkileri,
sistemli olarak inceleyen bir disiplindir. Başka bir ifade ile çevre etiği,” ahlak kurallarının
insanların canlı veya cansız diğer çevre unsurlarına karşı ne şekilde davranması gerektiğini
öngören, insanların kimlere ve nelere karşı sorumlu olduğunu, bu sorumlulukların
gerekenlerinin neler olduğunu açıklayan bir kuram olarak tanımlanabilir.” 2 Çevre etiğinde
‘etik’ kavramı bize neler anlatıyor diye bakacak olursak, etik kavramı; çevreyi de kapsayacak
şekilde ele alındığında ‘iyi’ ve ‘kötü’ sorularına yanıt arayabilmektedir. “Böylesi durumlarda
insan ve çevre arasındaki ilişkilerde hangi davranışın iyi hangi davranışın kötü olduğu tespit
edilmeye çalışılır, oluşan etik değerler bireyleri kötü veya yanlış yani çevreye zararlı
davranışlardan uzak tutmaya gayret gösterirken; iyi ve çevreye faydalı davranışlara teşvik
eder.” 3 “ Böylece çevre etiği, birey ile kentsel çevre arasındaki ilişkileri bugünkü ve gelecek
kuşakların haklarını gözeterek vicdan, sorumluluk ve denge içinde düzenler.” 4
Doğaya bakış açışımız ilkçağlardan itibaren sistematize edilmiştir. Thales, Empedokles,
Anaksimenes, Anaksimondros’ a ve Aristoteles’e kadar uzandığını görebilmekteyiz. Doğa
düşünürlerinin araştırmalarında da doğaya farklı bir bakış açısı, doğaya bir merak vardır. İlkçağ
felsefesinde de çalışmalarına rastlamak mümkündür. Yıllardır içinde bulunduğumuz doğaya
farklı bakış açıları getirerek kimi zaman olumlu kimi zaman da bir o kadar olumsuz yaklaşımlar
içinde bulunduk. “Doğaya saygının dört ana temel göstergesi olarak bunları söyleyebilir;
kötülük yapmama, karışmama, sadakat ve onarmacı adalettir.” 5
Bu bağlamda çevre merkezci görüş karşımıza çıkar. “Çevre merkezci görüş; insanların,
doğduğu anda hazır bulduğu çevreyi korumak ve onu gelecek kuşaklara temiz bir şekilde
bırakmak gibi misyonlar yüklemesi gerektiğini ileri sürer. Başka bir deyişle çevre merkezci
görüşte gelecek kuşaklara karşı sorumluluk hissi gelişmiştir. Bu görüşe göre her bireyin
kendini, çevreyi gelecek kuşaklara bir emanetçi olarak görmesi gerekir. Çünkü bugün
yaşadığımız çevrede gelecek kuşaklarında hakkı vardır. İnsanlar doğrudan ihtiyaçlarından
fazlasını alırlarsa kaynaklar biter, canlı türleri azalır. Bu durum gelecek kuşakların yaşam
kalitesini düşürür, hatta onların yaşamlarını ve gelişimlerini tehlikeye koyar.” 3
Unutmayalım ki doğaya bakış açımızı ve ekosisteme çevremize göre baz alarak zarar
vermeyecek şekilde kullanarak tasarruf yapmayı ihmal etmeyerek uzun ömürlü olması
konusunda yardımcı olmalıyız.
Yazar: Zeynep Süheyla Karataş
Kaynak: Apeiron Dijital Çözümler Felsefe , Sosyoloji , Psikoloji , Sanat , Şiir, Bilim , Edebiyat Dergisi . 2022 . Mart (3-4)
Referanslar;
- Hamamcı, Ruşen Keleş ve Can. Çevre Politikası. Ankara : İmge Yayınları, 2009.
- Desjardıns. Çevre Etiği. Ankara : İmge Yayınları, 2006.
- Akalın, Mehmet. Çevre Etiği/ Çevreye Felsefi Yönelimler.
- Koyuncu, E. Kentli Hakları Ve Kente Karşı Suç Bağlamında Kentli Etiği. Muğla : Muğla Üniversitesi
Sosyal Bilimler Ensitüsü Dergisi, 2008. 20. - Yılmaz, A. Yerel Yönelimlerde Çevre Etiği Üzerinde İncelemeler. basım yeri bilinmiyor : Urban
Academy Rewieved Journal Of Urban Culture And Monagement, 2014. 1.